Kan kusma neden olur ve hangi durumlarda tehlikelidir?

Kan kusma, tıbbi adıyla hematemez, mide veya yemek borusundan kaynaklanan kanın ağız yoluyla dışarı atılmasıdır. Kusulan kanın rengi, kanamanın kaynağına ve midede ne kadar süre kaldığına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, taze ve parlak kırmızı kan genellikle akut ve hızlı bir kanamayı işaret ederken, kahve telvesi görünümündeki koyu renkli kan, mide asidiyle temas edip sindirilmiş kanı temsil eder ve daha yavaş bir kanamaya işaret edebilir. Bu durum, alt solunum yollarından gelen kanlı balgamla karıştırılmamalıdır; hematemez doğrudan sindirim sisteminden kaynaklanır.

Kan kusmanın birçok nedeni olabilir ve bunlar genellikle üst sindirim sistemiyle ilgilidir. İşte en sık görülen sebepler:

• Mide veya onikiparmak bağırsağı ülseri: Mide asidinin aşırı salgılanması veya Helicobacter pylori enfeksiyonu gibi faktörler, mide veya bağırsak duvarında yaralar oluşturarak kanamaya neden olabilir.
• Özofagus varisleri: Karaciğer hastalıklarına (örn. siroz) bağlı olarak yemek borusundaki damarların genişlemesi ve yırtılması, şiddetli kanamalara yol açabilir.
• Gastrit veya özofajit: Mide veya yemek borusu iltihabı, tahrişe bağlı kanamalara neden olabilir.
• Mide veya yemek borusu kanserleri: Tümörler, doku hasarı yaparak kanama riskini artırabilir.
• Aspirin veya nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ'ler) gibi kan sulandırıcı ilaçların uzun süreli kullanımı: Bu ilaçlar mide duvarını zayıflatarak kanamaya yatkınlık yaratır.
• Şiddetli kusma veya öksürük: Özellikle Mallory-Weiss sendromu olarak bilinen durumda, yemek borusu ile mide birleşimindeki yırtıklar kanamaya neden olabilir.
• Yabancı cisim yutma veya travma: Sindirim sistemine alınan sert cisimler veya darbeler kanamayı tetikleyebilir.

Diğer nadir nedenler arasında kanama bozuklukları veya bazı enfeksiyonlar yer alabilir. Nedenin belirlenmesi için doktor muayenesi ve tetkikler gerekir.

Kan kusma her zaman acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durum olabilir, ancak bazı belirtiler özellikle tehlikeli kabul edilir. Aşağıdaki durumlarda derhal tıbbi yardım alınmalıdır:

• Şiddetli veya bol miktarda kan kusma: Örneğin, bir kerede yarım bardaktan fazla parlak kırmızı kan gelmesi, hayati risk oluşturabilir.
• Kan kusmaya eşlik eden belirtiler: Baş dönmesi, bayılma, hızlı kalp atışı, nefes darlığı veya şok belirtileri (örn. soğuk terleme, soluk cilt) varsa, bu kan kaybının ciddi olduğunu gösterir.
• Kahve telvesi görünümünde kusma: Bu, midede uzun süre kalmış kanı işaret eder ve genellikle süregelen bir kanamanın belirtisidir; acil değerlendirme gerektirir.
• Siyah veya katran rengi dışkı (melena): Kan kusma ile birlikte görülmesi, sindirim sisteminde yaygın bir kanama olduğuna işaret edebilir.
• Altta yatan kronik hastalıklar: Karaciğer sirozu, böbrek yetmezliği veya kanama bozukluğu gibi durumlar varsa, kan kusma daha hızlı kötüleşebilir.
• Tekrarlayan kan kusma atakları: Bu, tedavi edilmemiş bir sorunun devam ettiğini gösterir ve komplikasyon riskini artırır.

Tehlikeli durumlarda, kan kaybı anemive, şok veya organ yetmezliği gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Erken müdahale, kanamanın kaynağını bulmak (genellikle endoskopi ile) ve durdurmak için hayati önem taşır.

Kan kusma asla hafife alınmamalıdır; her zaman bir sağlık uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Hafif bir kanama gibi görünse bile, altta yatan ciddi bir hastalığın işareti olabilir. Risk faktörleriniz varsa (örn. alkol kullanımı, NSAİİ alımı veya karaciğer hastalığı), düzenli kontroller yaptırmak önemlidir. Unutmayın, erken teşhis ve tedavi, komplikasyonları önlemede anahtar rol oynar. Eğer kan kusma belirtileri yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir acil servise başvurun veya 112'yi arayın.